چند روز پیش با حامد در رابطه با برهان علیت بحث کردیم. که چندان به جایی نرسید. برای همین این موضوع را در اینجا به صورت دقیق تری بررسی می کنم.
تصور نادرست خداناشناسان از برهان علیت
وقتی صحبت از برهان علیت می شود، معمولا اینطور بنظر میرسد که مثلا میز را انسان خلق کرده و انسان را خدا خلق کرده است، پس به همین شکل میتوان خدایانی را پشت سر هم قرار داد و یک نوع تسلسل رسید که خود ناقض درست بودن این برهان میشود.
نکته ای که باید مورد نظر قرار بگیرد، تعریفی است که از خدا، جهان دیگر و این جهان و هرآنچه در آن هست می دهیم.
تعاریف (ساده)
خدا: بُعد ندارد، ابتدا ندارد، انتها ندارد، و هر آنچه در این جهان و آن جهان است از او خارج نیست.
جهان دیگر: جهان فراخردی که خرد را یارای درک آن نیست. (البته احتمالا بعضی قائل به وجود نشانه هایی برای تشخیص وجود چنین جهانی هستند. اما باید در نظر بگیریم که در چنین شرایطی ما مانند فردی هستیم که از نمای یک ساختمان تصویری در ذهن ندارد ولی در داخل آن قرار دارد. این فرد می تواند بر اساس آنچه که از درون می بیند، تصویری مبهم از بیرون آن را در ذهن بپرورد)
این جهان: جهانی که در حوزه تجربه عقلی و حسی قرار دارد و مادی می باشد.
در صورتیکه تعاریف بالا را در نظر بگیریم، به رابطه علت و معلولی خاصی می رسیم که در شکل زیر نشان داده ام. به این صورت که ما در علت خود قرار داریم و علت ما بی بُعد و بی انتهاست.
در این حالت یک کُل وجود دارد و در واقع چیزی غیر از او وجود ندارد.
تصور نادرست خداناشناسان از برهان علیت
وقتی صحبت از برهان علیت می شود، معمولا اینطور بنظر میرسد که مثلا میز را انسان خلق کرده و انسان را خدا خلق کرده است، پس به همین شکل میتوان خدایانی را پشت سر هم قرار داد و یک نوع تسلسل رسید که خود ناقض درست بودن این برهان میشود.
تعاریف (ساده)
خدا: بُعد ندارد، ابتدا ندارد، انتها ندارد، و هر آنچه در این جهان و آن جهان است از او خارج نیست.
جهان دیگر: جهان فراخردی که خرد را یارای درک آن نیست. (البته احتمالا بعضی قائل به وجود نشانه هایی برای تشخیص وجود چنین جهانی هستند. اما باید در نظر بگیریم که در چنین شرایطی ما مانند فردی هستیم که از نمای یک ساختمان تصویری در ذهن ندارد ولی در داخل آن قرار دارد. این فرد می تواند بر اساس آنچه که از درون می بیند، تصویری مبهم از بیرون آن را در ذهن بپرورد)
این جهان: جهانی که در حوزه تجربه عقلی و حسی قرار دارد و مادی می باشد.
در صورتیکه تعاریف بالا را در نظر بگیریم، به رابطه علت و معلولی خاصی می رسیم که در شکل زیر نشان داده ام. به این صورت که ما در علت خود قرار داریم و علت ما بی بُعد و بی انتهاست.
خرده بر این نظریه
چرا باید به دنیای فراخردی یا فراعقلی قائل باشیم؟ چه نشانه های وجود دارد؟
آیا دنیای خرد برای انسان کافی نیست؟
در انتها شاید سوال بشود که اصولا چه نیازی به چنین خداییست؟ که اگر جواب سوال اول را بدهیم، می توانیم جواب مناسبی برای این سوال نیز پیدا کنیم.
برهان علیت و تعریفی دیگر از خدا بدون استفاده از دنیای فراخردی (تنها در حوزه خرد)
البته لازم به ذکر است که ما می توانیم تنها قائل به دنیای خرد باشیم و همین تعریف از خدا را بدهیم. در آن صورت می توانیم موضوعات فراعقلی را موضوعاتی بحساب بیاوریم که در حوزه علم عقلی امروزی نیستند (ناشناخته بحساب می آیند) و در آینده میتوان آنها را با علم اثبات نمود.
برهان علیت و تعریفی دیگر از خدا بدون استفاده از دنیای فراخردی (تنها در حوزه خرد)
البته لازم به ذکر است که ما می توانیم تنها قائل به دنیای خرد باشیم و همین تعریف از خدا را بدهیم. در آن صورت می توانیم موضوعات فراعقلی را موضوعاتی بحساب بیاوریم که در حوزه علم عقلی امروزی نیستند (ناشناخته بحساب می آیند) و در آینده میتوان آنها را با علم اثبات نمود.
1. فرض هر معلول، علتی دارد و این قاعده تا بی نهایت ادامه میابد باطل است برای اینکه تمامی این علل ناقصند و نیاز به وجود کامل دارند تا تمامی این علل ناقصه را تحقق بخشد
ReplyDelete2. تسلسلی به وجود می آید که بداهه، باطل است.
3. ملاک احتیاج علت به معلول، نیاز است.
4. برهان علیت وابسته به وجود معلول است
5. کانت و هیوم معتقدند که اصل علیت در عالم تجربه قابل استفاده است و استفاده از آن برای وجود خدا ناروا بحساب می آید. اما خود آنها همین استفاده را در فلسفه نفی و شک خودشان استفاده کرده اند.